RICARDO LITO MARTÍNEZ BARROS, EXALUMNO DO COLEXIO BENEDICTINO DE SAMOS, IN MEMORIAM

 

Hai menos de tres meses faleceu na súa casa de Baiona (Pontevedra), Ricardo Martínez Barros, exalumno do mosteiro de Samos e avogado en exercicio en Vigo. O seu pasamento repentino e inesperado aos 73 anos causou fondo pesar no colectivo de exalumnos do mosteiro de Samos. Con tal motivo, os seus compañeiros de estudos do mosteiro queremos tributarlle un emocionado recordo e trasladar á sociedade a súa relevancia persoal e profesional e asemade, expoñer o seu sincero amor e compromiso co mosteiro e coas terras de Samos.

A causa do incendio de 1951, o mosteiro de Samos trasladara o seu colexio de postulantado ás dependencias filiais de San Clodio, no Ribeiro. En 1960, despois de nove anos de obras de restauración, o mosteiro de Samos renacía en esplendor e canda el, o Colexio Benedictino. Ao colexio incorporáronse a maioría dos alumnos que xa estudaban en San Clodio, o cal explica a procedencia de moitos deles, oriúndos do Ribeiro, Celanova, O Carballiño, A Limia... E xunto a estes, unha nova e numerosa  promoción de estudantes de orixes diversas. A esta promoción de 1960 pertencía Ricardo Lito Martínez Barros.

Ricardo Lito constitúe un elo máis na longa historia que vincula o mosteiro de Samos con Valdeorras. En 1717 os monxes fundaban a próspera ferrería na parroquia de San Vicente de Leira (concello de Vilamartín de Valdeorras) e aquela fundición rendería á abadía samanense pingües beneficios. No ano 1937 falece en Bilbao o médico valdeorrés Vicente Fidalgo Tato e no seu testamento lega aos monxes de Samos o priorado de Santurxo (O Barco de Valdeorras), que era da súa propiedade. Os monxes venderían esta propiedade en 1944 e cos cartos obtidos amortizaron a hipoteca que solicitaran en 1939 para comprar a finca de Viladetrés (Samos).

En setembro de 1960 entraba na recén restaurada Schola Claustralis do mosteiro de Samos, Ricardo Lito Martínez Barros, con tan só 10 anos. Atrás quedaban a súa Éntoma natal, os espazos infantís vertebrados polos ríos Galir e  Sil, para mergullarse na austeridade da regra benedictina que imperaba nos claustros samanenses. Posteriormente virían outros dous alumnos de Éntoma e case unha decena máis doutros lugares de Valdeorras. Así se estableceu un novo vínculo entre Samos e Valdeorras, que aínda pervive.

Ricardo cursou os estudos de Humanidades no Colexio Benedictino durante catro anos e posteriormente, dous máis de Filosofía no noviciado do mosteiro, sempre con altas cualificacións e con proxección destacada. Mais, aquela vocación monacal percibida, truncouse despois de seis anos. Deixaría o mosteiro no ano 1966 e en 1972 inicia os estudos de Dereito na Universidade de Santiago, onde compartirá aulas con algúns compañeiros que andando o tempo serían ben coñecidos no ámbito político (Mariano Rajoy, Antolín Sánchez Presedo, Juan Miguel Diz Guedes, Millán Mon...), na xudicatura, na notaría, nas cátedras universitarias... O destino de Ricardo estivo na avogacía, no prestixioso bufete que en 1980 fundou e dirixiu en Vigo, no cal seguía activo horas antes do seu falecemento. A profesionalidade, a seriedade e a eficacia acreditaron o bufete como un dos máis resolutivos na cidade de Vigo. Ricardo, ademais, chegaría a ostentar en 1991 o cargo de Vicepresidente do Celta de Vigo durante a presidencia de Ignacio Núñez, período no que tivo que resolver a conversión do club en Sociedade Anónima Deportiva. Posteriormente faríase cargo dos servizos xurídicos do club

albiceleste. Nesta etapa tocoulle xestionar en 1995 a “crise dos avais” que levou ao club vigués e ao Sevilla durante unhas semanas a Segunda División B. Ricardo Martínez Barros foi o responsable de negociar directamente cos organismos implicados: Consello Superior de Deportes, Federación Española de Fútbol e Liga de Fútbol Profesional. Despois disto, dedicouse exclusivamente ao seu traballo de avogado, no que acadou notables éxitos e mesmo sentou xurisprudencia nalgunhas sentenzas que lles foron favorables aos seus defendidos.

Ademais, foi un prolífico articulista sobre temas legais, pronunciou múltiples conferencias, impartiu cursiños e dirixiu o programa de radio “Con la ley en la mano” durante máis de dez anos.

RICARDO LITO MARTÍNEZ BARROS E SAMOS

Seis anos internado no mosteiro de Samos, vivindo a observancia monástica da regra de San Bieito, deixan un pouso imborrable en quen o experimenta. Ricardo portou sempre con orgullo esa vivencia nos claustros de Samos e tiveron continuidade e permanencia no tempo ata a fin dos seus días. Na súa etapa de universitario acudiu en varias ocasións a Samos e hospedouse no mosteiro para preparar traballos e exames e convivir cos monxes. Anos máis tarde contribuíu e participou  como vicepresidente na fundación e traxectoria da Asociación de Amigos del Monasterio de Samos. Como avogado actuou prestando o seu asesoramento profesional de maneira totalmente desinteresada á Comunidade de Samos para proceder á venda de San Vicente do Pino á Xunta de Galicia e tamén no convenio de cesión do mosteiro de San Clodio. A partir de 1995 estivo sempre na comisión organizadora das Xuntanzas de excompañeiros do Colexio Benedictino, acudiu ás catro Xornadas de Traballo Voluntario no mosteiro e estivo na organización da homenaxe ao P. Maximino Arias Cuenllas, arquiveiro, bibliotecario e historiador do mosteiro. 

Pero, o maior vínculo con Samos sempre foi o afectivo, cara aos monxes, cara os compañeiros e cara á xente e ás terras de Samos, ás que volvía de visita con reiterada frecuencia.

O COLEXIO BENEDICTINO

Interesa para esta reportaxe unicamente a breve etapa 1960-1972, que foi o percorrido do Colexio Benedictino despois do incendio. Arredor de 152 nenos entraron polas súas portas a idades que ían desde os 10 anos aos 14. Catro reitores tutelaron o colexio (P. Perfecto Vázquez, P. Fructuoso Pisabarro, P. Modesto Fernández e P. Agustín Miguélez). O elenco de profesorado estivo formado por monxes  da Comunidade de Samos (P. Maximino, P. Perfecto, P. Victoriano, P. Elías, P. Albino, P. Domingo, P. Fulgencio, P. Antonio Galbán, P. Pedro de la Portilla, P. Frutuoso, P. Agustín, P. Modesto, P. Jaime...) e un só monxe leigo (D. Luís Núñez). Os estudos que se impartían eran de Humanidades, ensino privado,
sen recoñecemento oficial, e con orientación relixiosa. Un colexio de 24 horas ao día e 334 días ao ano (só o mes de agosto para ir de vacacións á casa familiar). O colexio pechouse en 1972 porque a comunidade de Samos fixou como obxectivo admitir unicamente como postulantes a monxe a persoas con maioría de idade.

AS XUNTANZAS

En 1995 os exalumnos do Colexio Benedictino de Samos organizamos a nosa primeira Xuntanza, despois de moitos anos sen vernos. Foi unha xornada emotiva, intensa e plena de contidos, onde a maioría dos actos transcorreron nas dependencias do mosteiro. Desde entón, as reunións mantivérone con periodicidade trienal e, desde hai tres anos, xa todos xubilados, estableceuse que a reunión fose anual.

                A estas Xuntanzas acudimos exalumnos de todas as promocións habidas desde o ano 1958 ao 1969. Moitos exalumnos non coetáneos coñecémonos nestas reunións. Aínda sen compartir aulas nin estar no colexio na mesma época, posuímos vínculos comúns suficientes para dar cohesión ao grupo en perfecta sintonía.

                Ricardo Martínez Barros acolleu con sumo entusiasmo estas reunións, ás que acudía sempre  con evidente alegría e estivo na organización deste evento desde os inicios. O seu saúdo aos compañeiros era sempre un amplo sorriso e un abrazo cálido. Ao longo dos decenios quedou manifesta a súa bonhomía, a súa elegancia no ser e no estar, a súa esmerada educación, a súa ampla cultura e o seu trato afable.

                O pasado 24 de marzo, un infarto truncou a súa vitalidade. Os compañeiros de aula e de tantas reunións sentiremos fondamente a súa ausencia, porque a súa personalidade era das que aglutinan e das que fomentan o benestar entre amigos. A súa memoria permanecerá connosco mentres vivamos, tal era o afecto que lle profesabamos. O sábado 15 de xuño, acollidos pola alcaldesa de Samos, María Jesús López, os compañeiros/amigos rendémoslle unha sinxela homenaxe a el e aos demais compañeiros que faleceron ao longo dos case tres decenios que abarcan as nosas Xuntanzas. A publicación deste artigo e a divulgación do compromiso samanense de Ricardo forman parte desa homenaxe sinxela e sentida.

       Manuel Busto Galego, exalumno do mosteiro e amigo de Ricardo Lito Martínez Barros.

RICARDO LITO MARTÍNEZ BARROS: MEMORIA AGRADECIDA

Posiblemente quen isto lea teña oído falar da actividade en vida de Ricardo Lito Martínez Barros, e da súa recente e inesperada morte (1950-2023). Era un prestixioso avogado, que defendera e ganara preitos con trascendencia mesmo nacional.

Ricardo nacera en Éntoma, Barco de Valdeorras. Con 10 anos no 1960 pisou por primeira vez os claustros do mosteiro de Samos, en Lugo, incorporándose a un grupo de alumnos que estreaban o mosteiro inaugurado había pouco, despois do devastador incendio do ano 1951. O colexio, chamado daquela “postulantado”, tiña por finalidade si, dar formación a rapaces de familias que o demandasen, pero tamén, e igual sobre todo, conseguir que parte deles polo menos tivesen un contacto coa vida monástica e puidesen co tempo incorporarse á comunidade como monxes. Unha forma de recabar vocacións bastante habitual entre frades e monxes naqueles anos de escaseza de posibilidades para estudar; co tempo, sobre todo despois dos novos aires do Concilio Vaticano II (1962-1965), tal sistema revelouse como de todo improcedente: os rapaces axiña puideron acceder a estudos en centros públicos gratuítos, e, para ser monxe, outros eran xa os tempos e procesos.

Quen isto escribe formou parte do curso de Ricardo. Non sei se coma el, pero para min vir a Samos foi a única maneira posible de acceder a estudos que sobrepasasen os anos da escola de aldea á que asistía. Con 13-14 anos habería que se ir incorporando ao mundo laboral.

Coñecín a Ricardo e compartín con el entre 5 e 6 anos de estancia no mosteiro. A vida dun escolar “postulante”, tiña a esixencia e mesmo a dureza de quen pensase en ser monxe. Misa diaria, horas de estudo, recreos controlados, paseos grupais, rosario diario, participar na Misa e Vísperas da comunidade os domingos e festivos, estrito silencio nocturno, traballos no campo,... e tamén, claro, horas e horas de estudo en silencio e de clases dadas polos mesmos monxes. Non eran estudos cualificados; o profesorado non tiña titulacións; atendíanse con máis seriedade asignaturas que tivesen que ver coa vocación clerical.

Pero para moitos de nós aquilo era gloria, a posibilidade de ter libros nas mans e poder abrirse ao estudo, á cultura, e cun prezos verdadeiramente baixos. Mil pesetas ao ano para cubrir estancia, alimentación, estudo...

Persoalmente teño que recoñecer que para min aquilo, con todo, era gloria. E penso que a maioría dos meus compañeiros tiñan unha vivencia similar. Non recordo que ninguén se queixase do estilo de vida no seu conxunto, aínda que algún prato de comida nos gustase máis ca outro, e preferísemos xogar a ter que ir recoller a herba seca.

Aínda que enclaustrados no mosteiro coido que eramos ben considerados polos habitantes do pobo e do concello de Samos, para os que eramos unha garantía de vida para aquel cenobio, que, á súa vez, era tamén garantía de vida, en parte polo menos, para o conxunto da veciñanza. Iamos coñecendo a xente, e a xente íanos coñecendo a nós. Dalgunha maneira había certa familiaridade, facilitada polos nosos superiores, algúns dos cales coma o P. Fructuoso, o P. Domingo tiñan nome e popularidade no pobo. E, por suposto, a figura eminente do Abade Mauro Gómez Pereira, natural do lugar, que se empeñara con ousadía na reconstrución do mosteiro, aínda que fose deixando algo de lado o coidado espiritual da comunidade que rexía, cousa que deixaba máis nas mans do Prior, o P. Victoriano.

Pero volvamos a Ricardo. Tivemos bastante trato entre nós; por circunstancias coincidimos en lugares e tarefas. Nos estudos era listo para os seus 10 anos. En ocasións disputabámonos o posto de rei na rengue de compañeiros que ían do rei á cola, naquel sistema de ensinanza máis ben competitivo, que fundía ao débil e encumbraba ao máis sabido. O sistema educativo era o que era. Non en todas as clases pasaba o mesmo.

Chamábame a atención Ricardo, aparte de pola súa intelixencia, pola súa piedade; había certa competencia entre nós por ver quen era o máis devoto (!). Tiña unha afección intensa a facer debuxos en miniatura que me chamaban moito a atención pola finura, polo detalle. Non sei que na súa vida cultivase despois esta afección. E tiña unha mente aberta ao grande, ao maxestoso, como cando de golpe che dicía que se imaxinaba que o monte do Carballal, que rodeaba o mosteiro polo sur e o leste era o asento dunha impresionante orquestra que el dirixía desde os lousados do mosteiro.

Era bo compañeiro. Tiña bo oído musical. El tiña unha voz alta, eu baixa. Pero, co paso do tempo e co exercicio continuado, os dous eramos os que acompañabamos ao P. Maximino, mestre de Coro, para facer como de solistas ou para entoar un himno, unha antífona, o ton dunha salmodia, que sempre, claro, era en gregoriano.

E os dous fomos tamén os escollidos polo mesmo P. Maximino, agora mestre tamén en encadernación manual, para nos adentrar na arte de ir recompoñendo libros e de os ir curando do deterioro dos anos ou da falta de coidado.

O P. Maximino era un pozo de coñecementos sobre o mosteiro. Grazas a el eu funme decatando de que máis alá do pequeno mundo aldeán de onde procedía había un mundo en Galicia preñe de vida, de historia, de cultura, de arte, de significado relixioso. Vivir no mosteiro, contemplar a diario os claustros, a fonte das Nereidas, a sancristía, a igrexa monástica, do románico ao neoclásico, visualizar coma quen non quere cousa os retablos e as tallas de santos ou as figuras maxestosas de reis galegos do medievo, ver que todo iso se remitía a un movemento monástico nacido en Montecasino, Italia, permitíronme verme a min mesmo e a Galicia, a Terra da que formaba parte, como un fito histórico significativo, que me enchía de pasmo e de emoción. Cousa que se multiplicou por mil cando se me pidiu colaborar no 1973 na edición do libro “Galicia”, sobre o románico galego, que formaba parte da colección “La España románica”.

Coido que, igual mesmo sen nos decatar diso, algo moi semellante sentían os meus compañeiros, e sentía tamén o mesmo pobo de Samos, co que o mosteiro formaba unha unidade de historia, de vida, de afectos e de futuro.

E o Ricardo formaba parte deste vigor emocional. Un día, cando baixabamos a maitines, ás 5,30 da mañá se mal non recordo, o Ricardo non se incorporou á fila dos novicios. Marchara do mosteiro.

Sempre me doeron as marchas do mosteiro, fose quen fose o novicio, júnior, ou monxe que o fixese. Dábame mágoa. Daquela sentía o mosteiro como a miña casa para sempre, tíñao moi seguro. Antes e despois de Ricardo foron marchando outros, case todos os meus compañeiros. Co tempo souben que algúns deles marcharon como fugándose, porque o proceso para abandonar o mosteiro estaba case como demonizado. Collían as cousas, con cartos ou sen cartos, e largaban como podían para coller o coche de liña. Era para eles como a fuga de Alcatraz. Incluso cando despois as familias pedían, suplicaban que lles entregasen as notas dos estudos cursados, éranlles negadas a non ser previo pago dunhas cantidades de cartos que normalmente as familias non tiñan. Nisto o abade Mauro era moi taxativo.

Naqueles tempos eu, que ía moito de devoto e cumpridor, non entendía estas marchas e case as demonizaba tamén. Logo, co paso dos anos, eu deixei a vida monástica. E entendín que, cando tiñamos aqueles 15, 16, 17 anos deberíannos apartar do mosteiro para que fixésemos vida fóra, para madurar as nosas opcións, para ter oportunidade de ver outras posibilidades, para aclarar ideas, afectos, decisións...

Pero daquelas as cabeciñas non daban para máis, nin as nosas nin as de quen tiña a responsabilidade de nos orientar; e iso que, coa evolución que ía collendo a experiencia relixiosa, ben se vía que os mundos cambiaban, tamén os mundos da fe cristiá e os mundos monásticos, e, se non madurabas tal como a realidade o demandaba, corrías o risco de quedar illado, e de acabar sendo insignificante, sen sentido. E houbo bastantes mosteiros que sufriron deste mal. O de Samos tamén.

Non volvín saber nada de Ricardo ata moitos anos despois. Souben que tivera que refacer os estudos cursados xa en Samos, que logo estudou Dereito, que foi un moi cualificado avogado, como xa dixen, que rexeu un importante bufete de avogados grazas ao esforzo, ás ganas de ser alguén proveitoso para si mesmo, para a súa familia e tamén para a sociedade.

Ricardo, iso si, mantivo viva a semente crente cultivada en Samos. E, con ela, a semente solidaria. Por moi desagradable que fose a súa marcha do mosteiro, nunca renegou del. En ocasións importantes para o mosteiro por trámites xurídicos púxose ao seu servizo gratuitamente, e foi un dos exalumnos que máis devecía polos encontros periódicos no mosteiro, e que máis traballou por facelos vivos e atraentes.

A súa morte deixou un baleiro grande entre quen fomos os seus compañeiros hai máis de 60 anos e entre quen o admirabamos no presente polo seu dinamismo, pola súa sabia e atinada locuacidade, polo seu respecto cara ao mosteiro e todo o nel vivido, e polo regueiro de amizades que deixaba tras del.

Que descanse en paz. Que a súa memoria nos alente nas ganas de sermos nós mesmos, con audacia, con humildade, con sentido de grupo. No mosteiro eterno eternamente condiscípulos.

                               Manuel Regal Ledo, exmonxe de Samos, compañeiro e amigo de Ricardo Lito.

XII XUNTANZA DE EXALUMNOS DO MOSTEIRO DE SAMOS

Vinte e nove anos hai que iniciamos as reunións en Samos os exalumnos do mosteiro das promocións 1958-1969. O vivido nesas Xuntanzas acadou momentos inesquecibles. Pero como toda obra humana, tamén as Xuntanzas tiveron períodos de auxe e períodos de decaemento, como o actual. Decaemento que se amosa nas cifras dos reunidos e nunca na ilusión e na amizade dos que acudimos.

Somos un colectivo disperso pola xeografía, dispar nas idades, variopinto nas profesións e diverso noutras múltiples facetas. Convócanos e reúnenos o noso pasado nas aulas do mosteiro de Samos e a formación austera do Colexio Benedictino. Agora, xa todos na idade provecta da xubilación, nada hai que impida a alegría de volver a vernos mentres haxa saúde.

Neste ano 2024 fomos capaces de xuntarnos unha ducia de compañeiros, que mantemos vivo o espírito das primeiras reunións e un incuestionable e demostrado amor e devoción por Samos, co seu mosteiro, coa súa xente, coa súa paisaxe, coa súa historia, co seu latexo actual, co seu pasado... Esta edición estivo marcada polos recentes falecementos do P. Domingo Candelas e do compañeiro Ricardo Lito Martínez Barros, un dos firmes mantedores e organizadores das nosas Xuntanzas. Por iso os actos organizados estiveron presididos polo recordo e pola homenaxe aos monxes e compañeiros falecidos.

Para esta homenaxe invitamos á señora alcaldesa de Samos, María Jesús López López, quen accedeu a recibirnos no concello e acompañarnos nos actos da mañá cunha receptividade e acollida encomiables, que lle agradecemos infinitamente.

O día 15 de xuño, as 10,30 h foi a cita no restaurante a Veiga, onde couberon os saúdos e as benvidas e onde compartimos un almorzo colectivo.

Posteriormente trasládomos á pé ata a Casa do Concello.

No Concello houbo unha recepción no salón de plenos por parte da alcaldesa quen agradeceu aos antigos alumnos do mosteiro a súa presenza en Samos, o feito de que escollesen Samos para as súas Xuntanzas ao longo de tantos anos e igualmente expresou o ofrecemento do Concello como lugar de acollida institucional para este colectivo. Por parte dos exalumnos intervimos catro compañeiros con diferentes alocucións.

 

 Posteriormente houbo intercambio de agasallos e visita ás instalacións municipais:

 

 

A continuación a comitiva desprazouse á Horta da Botica para coñecer a recén inaugurada praza de Fiz Vergara Vilariño, que se encargou a señora alcaldesa de amosar e explicar aos visitantes.

Para acto central do día eliximos o entorno da Capela do Ciprés. O motivo do acto era recordar e homenaxear os compañeiros e monxes falecidos, con especial mención a aqueles cuxo pasamento era recente: P. Domingo, P. Modesto e Ricardo Martínez Barros.

                         Naquel paraíso eremítico                        

que o ciprés circunda

vidas fluíron sobre a auga

camiño do alén mar

nas nove rosas oferentes

voadas desde a ponticela

para aboiar na corrente

do Oribio, fresca e limpa.

Ondas levaron memoria,

homenaxe e sentimento

en pétalos de emoción vermella

e palabras de sonora amizade.

Rematado o acto, retornamos pracidamente cara o concello para visionar unha proxección de fotos que recollen principalmente imaxes dos compañeiros e monxes falecidos nas diferentes etapas en Samos: no colexio, no noviciado, nas Xuntanzas, nas Xornadas de Traballo

O xantar no restaurante A Veiga cumpriu a tradición de anos anteriores.

Na despedida, un paseo polo casco histórico de Sarria.

Esta Xuntanza tivo un desenrolo diferente a cantas temos asistido. O recente pasamento de Ricardo Martínez Barros estivo presente en cada momento e a nostalxia do amigo desaparecido volveuse inevitable. Mais, a presenza, acompañamento e apoio institucional e persoal de María Jesús López López, alcaldesa de Samos, marcou unha notable diferenza e contribuíu decisivamente a que esta XII Xuntanza deixase en todos nós unha gratísima sensación (Manolo Regal dicía nunha mensaxe, tres días máis tarde: "Van aló tres días, pero que experiencia máis completa. Grazas a todos por facilitala..."). As impresións doutros compañeiros acertaban a calificar á señora alcaldesa como afable, espontánea, paciente, entusiasta, resolutiva e sumamente hospitalaria. Foi conclusión común opinar que o Concello de Samos ten unha rexedora cabal, capaz e preparada para dirixir os asuntos do pobo samanense. 

Desde aquí queremos reiterarlle o noso profundo agradecemento  polas atencións e sensibilidade amosadas. 

ALOCUCIÓN DE MANUEL BUSTO EN RESPOSTA Á RECEPCIÓN DA SEÑORA ALCALDESA:

Señora alcaldesa, Chus López, moitas grazas pola deferencia de recibirnos nesta casa do pobo de Samos.

Aquí estamos doce exalumnos do mosteiro, que hai xa moitos anos formamos parte da poboación que animaba a paisaxe privilexiada desta vila. Aquí estudamos e vivimos cando eramos nenos e adolescentes, desde 1960 a 1972, quizais inconscientes da enorme influencia que aquela experiencia estaba a causar en nós. Transcorreu máis de medio século e o feitizo de Samos nunca minguou.

Vimos unha ducia dun total de 152 alumnos que chegaron a Samos entre os anos 1960 e 1969. Dese total, fomos capaces de localizar, no seu día, algo máis de 90. Outros tres xa faleceran cando convocamos a I Xuntanza. A estas reunións  acudimos  45 compañeiros en cada unha das dúas primeiras Xuntanzas. Desde entón, o número de asistentes foi diminuíndo por diferentes razóns (oito faleceron, outros  están maiores ou afectados por enfemidades, algúns residen no estranxeiro ou en lugares moi distantes, tamén o casancio e a desafección...). Por iso quero destacar os 12 que hoxe acudimos a Samos, porque mantemos viva a memoria daquel Colexio Benedictino e daquela etapa que nos fixo compañeiros e porque simultaneamente amosamos o noso compromiso e devoción por Samos e polo mosteiro.

         Na presente XII Xuntanza, os nosos sentimentos mesturan a alegría por volver a estar xuntos e a tristeza do recente pasamento dun dos nosos compañeiros máis significados e  entrañables, Ricardo Lito Martínez Barros. Por iso quixemos que esta reunión sexa para recordar e honrar a Ricardo e aos demais compañeiros e monxes que faleceron nos tres últimos decenios, no período que abarcan as nosas xuntanzas. Contar co acompañamento da primeira autoridade de Samos para esta homenaxe contribúe, sen dúbida, a magnificar este acto.

         Somos conscientes de que ao amigo Ricardo lle gustaría contar con este refrendo institucional, pois foi el en varias ocasións quen invitara aos anteriores acaldes de Samos a participar nalgunha das nosas Xuntanzas e tamén nunha homenaxe que lle fixeramos ao Padre Maximino Arias.

         Tamén quero recordar unha frase que Ricardo Lito lle expresara aos anteriores alcaldes: “que deberían mirar os exalumnos do mosteiro como verdadeiros embaixadores de Samos espallados polo  mundo”. Recollendo esta frase, entendemos que somos embaixadores ou algo semellante porque sentimos Samos con orgullo, porque queremos esta terra, porque a nosa etapa aquí nos marcou definitivamente e porque difundimos e amosamos esa querencia nos múltiples ámbitos e lugares que habitamos.

         Regresar a Samos é sempre unha alegría e unha necesidade, coma a do fillo que volve á casa dos ancestros. Vimos para vivir e para recordar, pero fundamentalmente para fortalecer os lazos tecidos durante a nosa infancia nesta vila.

         Xa non queda ningún dos monxes coetáneos nosos, moitos deles profesores e amigos. Non nos queda “familia” no mosteiro. Por iso a nosa gratitude acada unha cota elevada por este recibimento na Casa do Concello e pola túa amabilidade e acollida.

         Moitas grazas, de corazón. Que Samos teña en ti unha rexedora sabia e laboriosa, capaz de conducilo a feliz destino.

 Manuel Busto Galego, en representación do colectivo de exalumnos do mosteiro.    

TEXTOS LIDOS NA OFRENDA FLORAL AOS COMPAÑEIROS FALECIDOS:

JOSÉ PABLOS GONZÁLEZ. Sempre lle chamamos Pepín. Era sobriño de Rosa de Viladetrés. Da provincia de León, coma ela. Era da promoción de 1964. No mosteiro de Samos estudou no colexio e dous anos no noviciado. Volvemos a recuperalo na I e na II  Xuntanzas,  xa como garda civil que tiña o seu destino no cuartel de La Virgen del Camino, moi preto da cidade de León. Lembramos que na I Xuntanza non estivera para facer a foto oficial,  pois ausentárase para ir saudar á súa tía. Poucos anos despois da II Xuntanza soubemos do seu pasamento. Hoxe recordámolo con agarimo, case trinta anos despois. Rosa era súa tía e rosa é a flor con que o honramos no río da vida.

JOSÉ LUÍS CASTRO TABOADA. Era natural de Merlín (Agolada). Estivo no Colexio Benedictino de Samos catro anos, desde 1966 a 1970. Despois emigrou a Baracaldo e alí residiu ata a fin dos seus días, nos que un cancro o levou aos 56 anos. Destacamos de José Luís Castro a moita ilusión que lle facía asistir ás reunións en Samos cos excompañeiros de estudos. Sempre se organizaba para acudir cos outros compañeiros que residían no País Vasco.  Con idéntica ilusión e afecto o recordamos hoxe aquí entre nós.

 JOSÉ LUÍS LÓPEZ ARMESTO. Coñecido entre os compañeiros como “Paradela”, pois era natural de Paradela. Estivo no colexio do mosteiro desde 1964 a 1967. Despois volveu á súa vila natal e xa de adulto visitámolo varias veces no bar A Ruxidoira, que rexentou durante anos a carón do Colexio do seu pobo. Acudiu a varias  Xuntanzas sempre con evidente alegría e elegancia. Un cancro levouno prematuramente no ano 2017 cando tiña sesenta e poucos anos.  Hoxe Paradela volve estar connosco en Samos, no noso afecto e na nosa memoria.

Oración elaborada por Manuel Regal Ledo

RUDESINDO RIVERO MARTÍNEZ, nacido na Limia (Ourense) e con residencia permanente en Avilés. Era da promoción de 1958. Estivo dous anos no colexio en San Clodio e posteriormente en Samos. Contaban algúns dos seus coetáneos o gran cambio que experimentara Rudesindo entre aquel neno que saía por primeira vez da súa aldea limiá e o Rudesindo coa impronta samanense. Acudiu á maioría das Xuntanzas, sempre cunha finura exquisita, no seu trato afable e agradecido, na súa vestimenta elegante e impecable. Nas últimas Xuntanzas veu acompañado do seu fillo porque a el prescribíranlle non conducir. Cando foi convocado telefonicamente para a X Xuntanza recibimos a triste noticia de que morrera dous anos atrás na pandemia. Aquí volve estar hoxe presente nesta duodécima convocatoria co noso recordatorio e o tributo que lle dedicamos.

 AURELIO BOLAÑO BOLAÑO. Tamén era da promoción de 1958. Oriúndo da Limia. Bo compañeiro e moi afectuoso. Alegre e moi falador. Nunha das fotografías da súa etapa en Samos aparece  sorrindo e cun sacho na man, xunto a outro grupo de compañeiros, pois estaban cavando para construír o campo de fútbol de Viladetrés. Desde a época da I Xuntanza residía en Vigo, onde foi taxista e presidente do sindicato do Taxi. Acudía puntualmente a todas cantas reunións se convocasen dos compañeiros de Samos, animoso e orgulloso das súas dúas fillas, tituladas universitarias e con cargos relevantes. Asistiu  á última reunión xa enfermo da doenza que causaría o seu óbito. Queremos recordar aquí con cariño o seu bo compañeirismo e simpatía e facerlle xusta memoria.

 CONSTANTINO CASTRO SARMIENTO. Oriúndo da Limia, alto, espigado e atlético. Así aparece nas imaxes da súa etapa monástica en Samos e trinta anos despois nas Xuntanzas. Acudiu a dúas delas desde Vigo, onde traballaba nunha empresa de telecomunicacións. Os problemas da vida e un alzhéimer prematuro fórono apartando ata que se produciu o seu óbito. Del mantemos recordos agradables, que hoxe queren ser de honra ao compañeiro que viviu a alegría adolescente dos claustros recén restaurados.

 P. BAUTISTA VÁZQUEZ. Natural da parroquia de Penosiños, no concello de Ramirás, un concello da comarca de Celanova. Tivo un papel destacado sobre unha boa parte dos exalumnos destas Xuntanzas. El foi reitor e axudante do Colexio e profesor nas promocións de 1958 e 1960. Posteriormente o abade trasladouno ao colexio de Mayagüez, en Porto Rico e alí en América deixou a orde benedictina e trasladouse como crego a Nova Iork, onde rexentou unha parroquia durante moitos anos e cuxo exercicio mereceu que o Papa lle concedese o nomeamento de monseñor. Nos veráns acudía de vacacións a Galicia e nunca faltou a unha cita cos exalumnos de Samos, organizada por Ricardo Lito Martínez Barros, que con frecuencia o acollía na súa casa de Baíña, en Baiona. Nestas xuntanzas o P. Bautista ou P. Perfecto amosábase sumamente extrovertido, simpático e sempre disposto aos acertixos, ás adiviñas, aos xogos de palabras, á broma. Del destácabase sempre o seu bo estado de saúde, a súa vitalidade e o seu permanente bo humor. Estivo connosco en Samos na VI Xuntanza, no ano 2009 e oficiou el a misa. Hai tres anos, de maneira súbita, deixounos con 85 anos. Os seus restos están en Nova Iork. Samos e os exalumnos do mosteiro honrámolo nesta súa terra de querencia onde deixou grato recordo.

 RICARDO LITO MARTÍNEZ BARROS. Apuntaba un compañeiro hai uns días que Ricardo foi un dos piares destas Xuntanzas de exalumnos do mosteiro. A súa definida personalidade e o seu trato afable e cálido fixérono acreedor do xeral recoñecemento. A todos nos honrou coa súa amizade e coas súas apertas que marcaban o inicio e o remate de cada xuntanza. Estivo en todas as Xuntanzas, excepto nunha que por un pequeno problema de saúde tivo que ser hospitalizado uns días. Víase que viña con ilusión e que disfrutaba con todos os compañeiros e con todas as actividades organizadas. Sempre lle parecían intersesantes e sempre as enxuizaba coa mirada panorámica da súa demostrada sensibilidade e cultura.

O 24 de marzo pasado un infarto truncou de súpeto toda a ilusión que poñía no seu traballo, na súa familia, nos seus amigos. Os compañeiros de Samos choramos o seu óbito e sentiremos longamente a súa ausencia. Coma hoxe. Recordalo e expresar os nosos sentimentos encol del serviranos de alivio e simultaneamente de homenaxe ao infortunado amigo falecido.

Depositamos esta rosa sobre as frescas augas do río de Samos para que viaxe a carón do mosteiro que o acolleu na infancia, como metáfora do periplo vital que todos percorremos e que cando chega ao mar, expira. “As nosas vidas son os ríos que van da ao mar, que é o morrer”.

Xunto á rosa van os nosos sentimentos de fidelidade ao amigo desde hai tantos anos e de tantas vivencias compartidas en amizade. Para ti, querido primo.

TEXTO DE CELSO PENEDO:

Querido, Lito:

Quero que saibas que estamos eiquí por ti e contigo. Foron moitos anos de sana amizade, que sempre mantivemos dende aquil día que me deixaches unha nota na oficina, para que fora visitarte ao teu despacho. Bendito día!

De cando en vez tomabamos café na cafetería que hai frente ó teu bufete, falabamos da familia, de viaxes..., pero na nosa conversa, nunca faltaba Samos e os compañeiros máis achegados, que mantemos esa semente viva que dende nenos levamos do mosteiro de Samos.

Hai poucos días, o día 31 de maio, estiven no teu bufete. Non volvera alí dende que ti nos deixaches. Subín a escaleira e xa na planta, a mirada fóiseme á dereita, onde está o teu despacho. Resultoume difícil crer que que xa non estás; a porta estaba aberta, todo estaba ordenado como ti o deixaches; e pensei no difícil que será que alguén poida sustituirte, co teu sorriso, co teu saber estar, que sempre trasmitías ós teus clientes de maneira inigualable.

Agárdame no alén e cando chegue o día do reencontro definitivo, volve a regalarme co teu amplo sorriso de amigo entrañable.

Celso Penedo Pérez.

MI EXPERIENCIA CON LITO (Manuel Ángel Castro Vega).

Cuando hace muchos años, ya no recuerdo cuántos, sonó el teléfono de mi casa convocándome a la I XUNTANZA DE EX ALUMNOS DE SAMOS a través de la voz de Manuel Busto pensé que aquello sería el principio de una gran experiencia.

Cuando llegue al claustro y me encontré con toda aquella gente, a los que a muchos no los conocía, pensé que de allí saldría una buena experiencia y no me equivoqué.

En las presentaciones me llamó la atención que todo el mundo me fue dando la mano excepto una persona. Esta persona me la presentó Manolo Busto como Ricardo Martínez Barros, Lito. Él no me dio la mano directamente me dio un abrazo y eso me pareció un gesto de cercanía y muy cálido.

Después de eso hubo otras Xuntanzas, comidas, jornadas de trabajo, excursiones etc. Y ahí descubrí a la persona, un hombre bueno, culto, agradable y agradecido por todas esas pequeñas reuniones que crearon un gran vínculo entre nosotros, a mí siempre me agradecía muchísimo mi esfuerzo por acudir a todas esas convocatorias, que a lo largo de los años, fueron muchas.

Para mí se nos fue un amigo que siempre estaba dispuesto a ayudar a quien lo necesitara.

 P. DOMINGO CANDELAS, P. MODESTO FERNÁNDEZ, OS DEMAIS MONXES E OUTROS COMPAÑEIROS FALECIDOS

A totalidade dos monxes que foron coetáneos nosos no mosteiro faleceron. Hai poucos meses morría o P. Domingo Candelas, o derradeiro referente da nosa época. Para el todo o noso afecto en memoria agradecida pola súa afabilidade, pola paz que emanaba da súa enxoita figura e pola alegría e agarimo da súa perenne acollida. Tivemos a satisfacción de despedilo colectivamente na pasada Xuntanza cando o seu estado de saúde xa era sumamente delicado.

 Descansade en paz, monxes e compañeiros todos,  xa formades un grupo ben numeroso para facerdes xuntanzas no alén. O paxariño da lenda apuntounos que pronto -trescentos anos son un día, dicía o salmo- estaremos convosco de novo no paraíso anunciado polo trilo do reiseñor.

XII XUNTANZA EN SAMOS DE EXALUMNOS DO MOSTEIRO

                                     Cartel confeccionado cunha acuarela de Segundo Hevia Torres

Estimado compañeiro:

Aquí estamos de novo para convocarte para a XII Xuntanza en Samos. Será o sábado, 15 de xuño de 2024. Coincide esta reunión con menos de tres meses de distancia do falecemento do aprezado compañeiro Ricardo Lito Martínez Barros. Con tal motivo teremos na xornada da Xuntanza un acto de memoria e honra para Ricardo e para os demais compañeiros exsamonenses falecidos no período de celebración das Xuntanzas (1995-2024). Estes compañeiros son Pepín Pablos González, José Luís Castro, José Luís López Armesto (Paradela), Aurelio Bolaño, Constantino Castro, Rudesindo Rivero, P. Bautista Vázquez e Ricardo Martínez Barros. Tamén teremos presentes neste acto os monxes e outros compañeiros desaparecidos.

Para esta Xuntanza temos invitada á alcaldesa de Samos, María Jesús López, quen nos recibirá no concello e nos amosará as dependencias municipais e a nova praza de Fiz Vergara Vilariño.Tamén participará connosco nos actos da mañá, facilitándonos o uso dun salón no concello para facer a proxección de fotografías de memoria e homenaxe.

O Programa de Actos vai especificado nunha das fotografías que acompañan este texto. Aínda así, especificamos algúns detalles do restaurante e dos gastos.

O almorzo e o xantar de confraternidade serán, coma sempre, no restaurante A Veiga.

O recibimento de asistentes será no restaurante A Veiga entre as 10:00 h e as 10:30.

Ás 10:30 faremos  o almorzo de autoservizo en bufet, que inclúe café, leite, chocolate, embutidos, queixo, marmeladas, biscoitos, galletas, zume de laranxa natural, etc                              Prezo: 7€

O xantar será ás 14:30, co seguinte menú:

Entrantes para compartir:

- Chipiróns - Croquetas mixtas  - Setas con crema de queixo, gambas e xamón

- Xarrete de Tenreira Galega Suprema guisado con champiñóns

- Bebida (Vino mencía Guímaro ou similar, agua, refrescos...)

- Pan, postre e café........                                                            Prezo: 36€

Tamén compartiremos algún gasto máis:  9 rosas (18€), que dedicaremos na ofrenda floral aos falecidos. 

Moito nos gustaría volver a verte en Samos nesta XII Xuntanza para reunirnos en irmandade e alimentar o espírito cos mellores sentimentos da nosa infancia e xuventude naquel mosteiro.

Pregamos que comuniques a túa asistencia á Xuntanza ates das 23:00 h do día 11 de xuño. Podes facelo por whatsapp  ou por chamada telefónica ao número 616581025.

Namentres, unha aperta dos organizadores.

P. S. A convocatoria desde este blog é universal para os exalumnos do mosteiro (período 1958-1969). Omitimos o envío por mensaxe de móbil naqueles casos de compañeiros que levan tres convocatorias sen asistir, nin dar sinais de querer facelo. Se alguén destes desexase asistir, que o comunique por algunha das canles arriba expresadas.

 

 

AS DIFERENZAS DO PASO DO TEMPO

Maio do ano 2008

Anos 70

Transita o río acariñando os muros do impoñente mosteiro. O seu discorrer sosegado non pasa inadvertido para ninguén. Dúas fotografías feitas con case medio século de distancia marcan as diferenzas, na calidade técnica das imaxes e nos coidados que lle podemos dar á corrente e ao seu entorno. O río Sarria/Oribio, coidado, limpo e puro é un dos grandes referentes do Samos monástico, xacobeo e rural.

O RÍO E O MOSTEIRO

Fachada sur do mosteiro de Samos

         Da Semana Santa de 1975 data esta imaxe inédita do entrañable mosteiro. A austera arquitectura con fachadas de cachotería interrompidas por numerosas fiestras enmarcadas en perpiaño granítico, os xeométricos tellados de lousa de pizarra, asomando ao río, xunto á grandiosidade do edificio histórico, acaparan todo o protagonismo do lugar.

        Samos foi ante todo un mosteiro, rodeado de casiñas labregas que xiraban cal satélites arredor do cenobio benedictino. Actualmente, a arquitectura e a historia do mosteiro manteñen o pasado prestixio, pero a vila que vive no seu entorno, gañou en presenza e a vida depende moito menos do que aconteza no espazo ascético monacal. 

        Os tempos mudan e os espazos van variando e seguindo o ritmos dos seus sucesivos moradores. Hai medio século o río aparecía xalonado de esveltos lamigueiros que se alzaban lanzais, sobrepasando en altura a fachada sur do mosteiro. Alguén xulgou que cegaba vistas en ambas direccións e as árbores foron substituídas por outras de menor fuste e crearon unha atmosfera máis diáfana e despexada.

    O río pasa a carón do magno edificio, con paso coutado e regalando beleza e frescura. O seu leve rumor elévase como un salmo benedictino entre a nobre arquitectura e a excelsa natureza que o rodea. Entre a Horta da Botica e a Horta da Cociña discorre o longo manancial en abundancia, con seiva nutricia do Oribio e recendos de breixo de Pena Partida.

RICARDO LITO MARTÍNEZ BARROS in memoriam

 

Manuel Busto, P. José Luís Vélez (prior de Samos), Ricardo Martínez Barros e Celso Penedo

No serán de hoxe unha mensaxe no móbil, enviada polo seu querido curmán Pepe, anunciábanos o repentino pasamento do prezado amigo Ricardo Lito Martínez Barros. O abraio, a tristeza e o descaougo viñéronse a instalar de súpeto cabo de min, paralelamente aos múltiples recordos a carón do insubstituíble compañeiro.

A Ricardo coñecino, sendo adultos ambos, a finais do século pasado. Tiñamos en común o noso pasado como alumnos no Mosteiro de Samos, pero de épocas diferentes. A min cóubome a felicidade de convocar repetidas veces as Xuntanzas das distintas promocións de compañeiros que alí nos xuntamos, trienalmente ao principio, anualmente na actualidade. Na primeira convocatoria falei telefonicamente con Ricardo e inmediatamente se ofreceu a colaborar. Naquel mesmo intre quedamos emprazados en Santiago de Compostela para uns días máis tarde, cita á que tamén acudiu Manolo Regal Ledo. Foi na cafetería Kristal da Praza Roxa onde nos coñecemos. Desde aquel día, a nosa amizade non parou de medrar. Doce Xuntanzas en Samos, catro Xornadas de Traballo Voluntario no mosteiro, decenas de comidas de confraternización en localidades de Pontevedra, Ourense e Lugo e frecuentes contactos telefónicos serviron para alimentar aquela sólida  amizade. Cambados será o omega deste periplo vital que compartimos. Alí nos despedimos a última vez, no pasado mes de novembro cando fomos ver a exposición de Ramón Cabanillas sobre o libro “Samos”.

Tiñámonos mutuo aprezo e unha completa sintonía na nosa relación. A impronta de Samos, a amizade común con varios monxes e varios excompañeiros, a súa refinada educación, a súa ampla cultura e o seu trato afable facilitaron esta fermosa relación, que hoxe tristemente expira para instalarse na permanencia das lembranzas.

Caro amigo Lito, deixas en nós grata memoria e fondo baleiro. Botarésmoste en falta sempre e moito máis cada vez que nos xuntemos os exalumnos de Samos.

Na XI Xuntanza, na casa de Martín, en Praducelo, Lóuzara.

Éntoma, no Barco de Valdeorras; Baíña, en Baiona, a Praza Elíptica de Vigo e Samos co seu mosteiro choran nesta noite estrelada da incipiente primavera o teu prematuro óbito. Choran e amosan a súa dor por quen tanto amor derramou sobre as xeografías definidoras e simbólicas dunha vida colmada de afectos e de experiencias.

En maio de 2022, no blog deixabamos estes dous comentarios recíprocos:

Nas Xornadas de Traballo do ano 2015

1.  “En cierta ocasión un periodista de renombre escribió un artículo titulado “LOS ALMENDROS HAN FLORECIDO...” Y el director del periódico le dijo ¿A quién coño le interesa que los almendros hayan florecido?

-Pues a todos los lectores del periódico, le contestó el articulista, porque el año en el que los almendros no florezcan es el anuncio del fin del mundo y de nuestra civilización.

Querido Manolo, muchas gracias por seguir apostando por algo tan sencillo como el organizar una Xuntanza.

¿A quién coño le interesa la organización de una Xuntanza de exsamonenses?

Pues a todos...los que creemos que la vida consiste en un volver a nacer, a ilusionarnos, a recordar....

El día que esto ya no se pueda hacer, posiblemente el mundo seguirá existiendo, pero algo de nosotros ya no estará, y para nosotros habrá dejado de existir el mundo, la civilización ¿O no?”

2.  “Gracias a ti, Ricardo, porque tu aliento y la común devoción que sentimos por Samos, contribuyen decisivamente a que nuestras Xuntanzas prosigan su cita trienal. Al avanzar los trienios vemos como nuestro colectivo mengua por motivos diversos, entre ellos el natural devenir de los años y las enfermedades que nos merman y causan bajas siempre tristes. Y otras por motivos varios: el cansancio, la rutina, el desafecto... Vete tú a saber qué más! Nos vemos en Samos el día 10 de junio, si no surgen imprevistos, para compartir otra jornada entrañable entre compañeros”.

                                                                                                        Manuel Busto Galego

Na terraza do bar España, no descanso do mediodía nas Xornadas de Traballo do ano 2017